Als je van beren leren kan…

‘Observeren zonder evalueren is de hoogste vorm van menselijke intelligentie’. Tijdens de voorbereidingen voor een workshop over Geweldloze communicatie stuit ik op deze uitspraak van de filosoof Krishnamurti. Die uitspraak is voor mij de sleutel tussen mijn studie biologie en het werk dat ik nu doe.

Eén van mijn afstudeervakken aan de universiteit was Ethologie, het observeren van het gedrag van dieren. Ik heb langs Nederlandse dierentuinen gereisd om het gedrag van olifanten te observeren. En ik heb me samen met een andere student gestort in het avontuur om dansende beren in Istanbul te observeren. Terugdenkend aan die tijd hoor ik continu onze stagebegeleider Paul Koenen zeggen: ‘Observeren is altijd objectief’. Pas na studie, resultaten vergelijken en toetsen aan de theorie mochten we een conclusie trekken. En zelfs dan moesten we uiterst voorzichtig zijn met een subjectieve verklaring. De slurf van de ene olifant raakt de flank van de andere olifant. En dus geen ‘sociaal contact’. De beer zit in het water en dus geen ‘geniet van het spelen in het water’.

Toen vond ik het soms wat overdreven. Natuurlijk genoot ik van die beer die een half uur lang op kinderlijke manier met zijn poten in het water sloeg. En werd ik warm van de band tussen twee olifanten. Nu zie ik dat deze manier van observeren me veel heeft gebracht voor mijn huidige werk. Daar waar collega’s al een diagnose klaar hebben, ben ik nog naar het kind aan het kijken. Daar waar veel bureaus na een afspraak van een klein uur een handelingsplan hebben geschreven, heb ik tijd nodig om het gedrag goed te observeren en te interpreteren. In het begin voelde ik me daardoor een slak, misschien zelfs minder bekwaam. Maar door de jaren heen heb ik ervaren dat ik vooral het kind de ruimte geef om te zijn wie het is. Om gedragingen niet uit te vergroten naar diagnoses en te snelle conclusies. Maar vooral om te zoeken naar strategieën die dicht bij het kind liggen. Acties die haalbaar zijn. Oplossingen die geen veroordeling in zich hebben, maar een eenvoudig handvat geven om een stap verder te zetten.

Ik denk dat mijn stagebegeleider zijn werk nooit in verband heeft gebracht met die mooie uitspraak van Krishnamurti. En ik wil in deze blog vooral niet de discussie aangaan over ‘de hoogste vorm van menselijke intelligentie’. Wat ik wel graag wil, is dat we onszelf de tijd geven om het kind te observeren. Alleen al observeren zonder oordeel brengt een oplossing dichterbij. Hoe mooi is dat!

Als je van beren leren kan… Wie kent het liedje niet?

Delen: